Μυριβήλης: Τί εἶναι ἀλήθεια ἕνα ταξίδι;

Νομίζω πώς δέν εἶναι τίποτ' ἄλλο παρά ἕνας ἀκόμα τρόπος γιά νά ἐξερευνοῦμε καί νά διαπιστώνουμε τίς δυνάμεις πού κατέχει ἡ ψυχή καί ὁ νοῦς μας στό νά ἀνταποκρίνεται συνθετικά στά φαινόμενα πού ἀντικρίζει. Τά ἐξωτικά νησιά, τά μαγικά τοπία εἶναι μονάχα μιά πρόφαση γιά τό ταξίδι. Μέσα μας εἶναι ὅλα αὐτά τά θαύματα καί παίρνουμε τό καράβι γιά νά πᾶμε νά τ' ἀνακαλύψουμε...

Ὅμως μέσα μας εἶναι ἡ σκηνή, μέσα μας εἶναι ἡ μαγεία τοῦ νέου ἔργου. Τό καράβι χρειάζεται γιά νἄχουμε ἕνα κατάλληλο θεωρεῖο. Ὁ θεατής εἶναι ὁ ἴδιος, ὁ παλιός. Μέσα μας ἡσυχάζει ἕνα ὄργανο πολύχρονο, εὐαίσθητο, ἔτοιμο νά ἠχήσει ἁρμονικά, χαρούμενα ἤ λυπητερά μέ τό πιό ἀνάλαφρο φύσημα τῆς αὔρας σάν τήν λύρα τήν Αἰολική. Ὅμως ὁ τρόπος πού θά τραγουδήσουμε τό τραγούδι τῆς ζωῆς, εἶναι ἀπό πρίν αὐστηρά καθορισμένος. Μέσα μας εἷναι ὅλα τά ταξίδια πού δέν κάναμε. Μέσα μας εἶναι ὅλα τά δράματα πού δέν εἴδαμε, τά τραγούδια πού δέν τραγουδήσαμε. Μέσα μας τά χρώματα καί οἱ ἦχοι, τά τοπία, οἱ χαρές καί οἱ λύπες, πού ἀκόμα δέν ἀντικρίσαμε. Μόνο πού περιμένουν τόν ἀντίστοιχον ἐρεθισμό πού θά τά ξυπνήσει καί θά τά κάνει νά μιλήσουν, νά τραγουδήσουν, νά γελάσουν ἤ νά μορφάσουν ἀπό ὀδύνη.

Θέλω νά πῶ μέ ὅλ' αὐτά πώς οἱ ταξιδιωτικές ἐντυπώσεις, ὅσες φορές εἶναι εἰλικρινεῖς, δέν περιγράφουν ἀντικειμενικά τά πράγματα πού εἴδαμε. Περιγράφουν μονάχα τόν ἑαυτό μας, καί τή στάση του ἀντίκρυ στά πράγματα πού εἴδαμε. Τώρα, εἶναι πρός ὄφελος τοῦ ἀναγνώστη αὐτό; Ἤ μήπως εἶναι εἰς βάρος του;

Πιστεύω πώς εἶναι πρὀς ὄφελός του.

Οἱ ταξιδιωτικές ἐντυπώσεις ἑνός συγγραφέα δέ γίνεται νἄναι μιά σειρά φωτογραφίες. Δέν εἶναι τίποτ' ἄλλο, παρά «ὁ συγγραφέας μέσα στὀ ταξίδι του». Ὁ Παπαντωνίου, ὁ Πάλλης, ὁ Ψυχάρης, ὁ Οὐράνης, ὁ Μελᾶς, ὁ Χρῆστος Ζαλοκώστας, ὁ Παναγιωτόπουλος, ὁ Καζαντζάκης, εἶναι ἐνδιαφέροντες συγγραφεῖς ταξιδιωτικῶν ἐντυπώσεων, ἐπειδή - καί σέ ὅσο βαθμό - ἔμειναν πιστοί πρός τόν ἑαυτόν τους καί ὄχι πρός τά πράγματα καί τά συμβάντα πού ἀντίκρισαν. Πιστός πρός τά πράγματα εἶναι μονάχα ὁ Μπαίντεκερ. Γι' αὐτό καί δέν ἔχει ἄλλους ἀναγνῶστες ἐξόν ἀπό τούς χαζούς τουρίστες πού τούς λείπει ἡ φαντασία. [...]

Ἀποσπάσματα ἀπό τό ἔργο τοῦ Στρατῆ Μυριβήλη "Ἀπ' τήν Ἑλλάδα" γραμμένο τό 1954.