Λίμνη Πλαστήρα: ἀπό τούς Δόλοπες στούς Ἀγραφιῶτες

2022-07-06

Εἶχα πολλά χρόνια να ἐπισκεφθῶ τήν Λίμνη Πλαστήρα και ποτέ δεν εἶχα ὁλοκληρώσει τόν γύρο της. Εἶναι ἐντυπωσιακή! Εἰδικά ἄν σκεφθεῖ κανείς ὅτι πρόκειται γιά ἀποτέλεσμα ἀνθρώπινης παρέμβασης... οἱ παρεμβάσεις στή φύση σπανίως ἔχουν θετικά ἀποτελέσματα. Εἶναι ἐπίσης ἐντυπωσιακή ἡ ἱστορία τῆς περιοχῆς!

Νεβρόπολις καί Δόλοπες

Ἡ περιοχή τῆς λίμνης, πρίν γίνει τό φράγμα καί σχηματισθεῖ ἡ λίμνη, ἦταν τό ὁροπέδιο τῆς Νεβρόπολης. "Νεβρόπολις", δηλαδή πόλις τῶν νεβρῶν (νεβρός εἶναι τό νεογέννητο τῆς ἐλάφου). Στήν περιοχή τῆς Νεβρόπολης, τίς πλαγιές τῶν Ἀγράφων καί τίς παρόχθιες περιοχές τοῦ Ταυρωποῦ, τοῦ Ἀγραφιώτη καί τοῦ Ἀχελώου, τά ἀρχαῖα χρόνια κατοικοῦσαν οἱ Δόλοπες, πολεμικός και σκληροτράχηλος λαός. Συμμετεῖχαν στόν Τρωικό πόλεμο στό πλευρό τοῦ Ἀχιλλέα καί πολέμησαν γενναῖα σέ ὅλες τις φάσεις τοῦ πολέμου στό πλευρό τῶν Μυρμιδόνων. Ἡ πρωτεύουσα τῶν Δολόπων, κατά τήν ἄποψη πολλῶν ἀρχαιολόγων, ἡ Ἐλλοπία, βρισκόταν κοντά στό σημερινό φράγμα τῆς λίμνης. Ἐρείπια ἀρχαίου Δολοπικοῦ οἰκισμοῦ ὑπάρχουν στήν Καστανιά καί στόν Μπελοκομύτη. Οἱ Δόλοπες κατά τούς ἀρχαίους ἱστορικούς χρόνους συμμετεῖχαν στό κοινό τῶν Θεσσαλῶν καί στήν Αἰτωλική συμπολιτεία μέ δύο ψήφους. Πολέμησαν στό πλευρό τῶν Μακεδόνων κατά τῶν Ρωμαίων καί κατά τήν ρωμαϊκή κατοχή περιορίστηκαν στά βουνά. 

Τό ὄνομα «Ἄγραφα» - Τά χρόνια τῆς σκλαβιᾶς

Στά χρόνια τοῦ Βυζαντίου καί τῶν εἰκονομαχιῶν ἦταν φανατικοί εἰκονολάτρες. Ὅταν ὁ Κωνσταντῖνος Κοπρόνυμος ἔστειλε ἐκπροσώπους νά ἐξαφανίσουν ἀπό τίς ἐκκλησίες τίς εἰκόνες, οἱ Δόλοπες τούς συνέλαβαν καί τούς σκότωσαν. Ὅταν ὁ Αὐτοκράτορας πληροφορήθηκε τό γεγονός ἔδωσε ἐντολή νά διαγραφεῖ ἡ ἐπαρχία ἀπό τά κατάστιχα τῆς αὐτοκρατορίας καί ἀπό τότε ἡ περιοχή πῆρε τό ὄνομα "Ἄγραφα"!

Μέ τήν ὑποδούλωση τοῦ Βυζαντίου στήν Ὀθωμανική κυριαρχία, οἱ Ἀγραφιῶτες διατήρησαν τήν αὐτονομία τους καί τό 1525 ὑπέγραψαν τή συνθήκη τοῦ Ταμασίου μέ τούς Τούρκους: οἱ Κοτζαμπάσηδες τῶν Ἀγράφων πλήρωναν κάθε χρόνο 50.000 γρόσια φόρο καί οἱ Τοῦρκοι δέν πάταγαν στά χωριά τους. Αὐτή τή συμφωνία παραβίασε μόνον ὁ Ἀλή Πασάς, κυνηγώντας τούς κλέφτες τῶν Ἀγράφων Κατσαντώνη, Δίπλα, Καραϊσκο καί ἄλλους. Μέ τήν κήρυξη τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821 ξεσηκώθηκαν μέ τόν Καραϊσκάκη, τόν Βελῆ καί τόν Ράγκο καί ἔδωσαν πολλές μάχες στό ὁροπέδιο τῆς Νεβρόπολης καί στά Ἀγραφιώτικα περάσματα. Ὁ Καραϊσκάκης ἔζησε τά παιδικά του χρόνια στά χωριά τῶν Ἀγράφων καί διακρίθηκε σάν κλέφτης στίς κλεισοῦρες τῶν γύρω βουνῶν. Ἀνέλαβε τό ἁρματολίκι τῶν Ἀγράφων γιά δύο χρόνια καί σέ ὅλα τά χωριά ἔνιωσαν ἀνακούφιση γιατί ἐξαφάνισε τίς ληστεῖες καί τίς κλοπές ἐνῶ  ἡ δικαιοσύνη του ἦταν παροιμιώδης.

Νεώτερα χρόνια

Μετά τήν ἀπελευθέρωση ἡ περιοχή τεμαχίζεται. Ἀνήκει κατά το ἥμισυ στό ἐλεύθερο Ἑλληνικό κράτος, ἐνῶ τό ὑπόλοιπο στήν Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία. Ἐκεῖ πού εἶναι τό σημερινό φράγμα ἦταν τό τελωνεῖο τῆς ἐπίσημης ἐπικοινωνίας ἐλεύθερων καί σκλαβωμένων Ἀγραφιωτῶν. Μετά ἀπό πολλές μάχες στά βουνά τῆς Νεβρόπολης καί στό Θεσσαλικό κάμπο, τό 1881 ἡ περιοχή ἐλευθερώνεται ἀπό τόν τουρκικό ζυγό.

Κατά τήν ἐθνική ἀντίσταση κατά τοῦ Γερμανικο-ἰταλικοῦ ἄξονα, τό ἀντάρτικο φούντωσε σέ ὅλο τό ὁροπέδιο τῆς Νεβρόπολης. Ἡ περιοχή γνώρισε πολλές συγκρούσεις καί οἱ κατακτητές ἔκαψαν τά περισσότερα χωριά τῆς περιοχῆς. Στό ὁροπέδιο κατασκευάστηκε πρόχειρο ἀεροδρόμιο καί τά συμμαχικά ἀεροπλάνα προσγειώνονταν τά βράδια ἤ ἔριχναν πολεμοφόδια μέ τά ἀλεξίπτωτα. Στό σπίτι τοῦ Πλαστήρα, στή Νεράιδα, ἔμενε ἡ Ἀγγλική ἀποστολή. Στά χρόνια τοῦ ἐμφυλίου ἡ περιοχή ὑπέφερε πολλές καταστροφές σέ σπίτια, ζῶα καί ἀνθρώπους.  

Τό φράγμα καί ἡ δημιουργία τῆς λίμνης

Ἡ λίμνη Πλαστήρα δημιουργήθηκε ἐκεῖ ὅπου ὑπῆρχε παλιότερα ὁ ποταμός «Ταυρωπός», πού ἀργοκυλοῦσε νότια γιά νά συναντήσει τόν Ἀχελῶο. Περίπου τό 1928 ἕνα τέκνο τῆς Καρδίτσας, ὁ Στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας, συνέλαβε τήν ἰδέα γιά τήν κατασκευή ἑνός φράγματος πού θά ἔδινε λύση στό πρόβλημα τῆς ἄρδευσης τοῦ Θεσσαλικοῦ κάμπου, τῆς ὕδρευσης τῆς Καρδίτσας καί ἄλλων κοινοτήτων, ἀλλά καί τήν παραγωγή ἠλεκτρικοῦ ρεύματος. Ἡ ἰδέα του ἄργησε πολύ νά ὑλοποιηθεῖ, καθώς τά ἑπόμενα χρόνια ἡ Ἑλλάδα πέρασε ἀπό πολλά δεινά.

Ἡ ἰδέα ὡρίμασε τή δεκαετία τοῦ ΄50, ὁπότε καί ἄρχισε ἡ ὑλοποίησή της. Ἐπιλέχθηκε ἡ θέση «Κακαβάκια» καί ἡ κατασκευή τσιμεντένιου φράγματος, ὄχι χωματένιου ὅπως εἶχε ἀρχικά σχεδιασθεῖ. Ἡ κατασκευή τοῦ φράγματος ὁλοκληρώθηκε τό 1960, ὁπότε καί ἄρχισε ἡ πλήρωση τοῦ ταμιευτήρα μέ νερό ἀπό τούς παραπόταμους τοῦ Ταυρωποῦ ἀπό ἐποχικά ρέματα. Ἔτσι προέκυψε ἡ λίμνη Ταυρωποῦ, πού ἀργότερα μετονομάστηκε σέ λίμνη Πλαστήρα, σέ υψόμετρο 800μ., καταλαμβάνοντας ἔκταση περίπου 25.000 στρεμμάτων. Τό φράγμα ἔχει μῆκος 220μ. καί ὕψος 83μ. 


Μουζάκι

Τό Μουζάκι εἶναι ἕνα πανέμορφο χωριό, χτισμένο σέ ὑψόμετρο 180 μέτρων, στίς παρυφές του ὄρους Ἴταμος. Εἶναι γνωστό γιά τίς φυσικές του ὀμορφιές, διασχίζεται ἀπό τόν χείμαρρο Πάμισο, ὁ ὁποῖος καταλήγει στόν Πηνειό. Τό Μουζάκι τῆς Λίμνης Πλαστήρα πυρπολήθηκε τό 1943 ἀπό τούς Ἰταλούς, ὁπότε ὁ οἰκισμός εἶναι σχετικά νεόκτιστος. Ἐλάχιστα εἶναι τά σπίτια παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς, πού σώζονται στό χωριό. Εἶναι ἐμπορικό κέντρο τῆς Ἀργιθέας γεγονός, πού τό ὀφείλει καί στήν προνομιακή του γεωγραφική θέση. Ἀποτελεῖ σταυροδρόμι καί κόμβο ἐπικοινωνίας τοῦ Νομοῦ Καρδίτσας μέ τήν εὐρύτερη περιοχή τῆς Ἀργιθέας, τήν Ἤπειρο καί τόν Νομό Τρικάλων. Ἐκεῖ μείναμε και ἐμεῖς!

Ἡ ἐπίσκεψη στή περιοχή ἔγινε στίς ἀρχές Ἰουνίου τοῦ 2022. Ἀφορμή ἕνας γάμος! Νά ζήσουν τά παιδιά... καί οἱ κουμπάροι τους!  Ὅλες οἱ φωτογραφίες εἶναι δικές μας.