Chenonceau: Τό Κάστρο τῶν Κυριῶν

2019-11-24

Ἔτυχε νά εἶναι τό τελευταῖο κάστρο πού ἐπισκεφθήκαμε κατά τό πενθήμερο ὁδοιπορικό μας στήν Κοιλάδα τοῦ Λίγηρα. Ἤταν, ὅμως, τό πιό ἐντυπωσιακό! Ἄν δέ διαβάσει κανείς καί τήν ἱστορία του, καταλαβαίνει πολύ καλά γιατί τό ἀποκαλοῦν Κάστρο τῶν Κυριῶν. Τρεῖς κυρίες καί ἐμεῖς... δέν θά μπορούσαμε νά μήν ἀναφερθοῦμε σέ ἐκεῖνες, τίς παλιές, πού σημάδεψαν μέ διάφορους τρόπους τό κάστρο.


Catherine Briconnet

Τό Chenonceau κτίστηκε τό 1515 ἀπό τόν Thomas Bohier, ὑπουργό οἰκονομικῶν τοῦ τότε γάλλου βασιλιᾶ, Charles VIII. Ἡ σύζυγός του, Catherine, ἦταν πού ἀνέλαβε σχεδόν ἐξ ὁλοκλήρου τίς ἐργασίες. Κατέστρεψε τό παλιό φρούριο, πού ὑπῆρχε στή θέση αὐτή, ἐπέλεξε τό νέο σχέδιο καί ἐπέβλεψε τά οἰκοδομικά ἔργα. Λέγεται ὅτι ἡ πρακτικά σχεδιασμένη σκάλα, ἡ ὁποία ἀνεβαίνει εὐθεία πρός τά πάνω καί ὄχι σέ σπείρα, ὅπως ἦταν σύνηθες ἐκείνη τήν ἐποχή, ἦταν δική της ἀπόφαση.



Diane de Poitiers

Μετά τόν θάνατο τοῦ Bohier, τό Chenonceau περιῆλθε στόν βασιλιά Φραγκίσκο, λόγῳ χρεῶν τοῦ υἱοῦ Bohier στό στέμμα. Τόν Φραγκίσκο διαδέχθη γρήγορα ὁ βασιλιάς Ἑρρῖκος Β', ὁ ὁποῖος τό παρεχώρησε στήν ἐρωμένη του, Diane de Poitiers,γιά κατοικία της. Ἡ Diane de Poitiers (1499 - 1566) ἦταν Γαλλίδα εὐγενής καί διανοούμενη, μέ νομικές γνώσεις καί ἐξαιρετική μόρφωση. Φημισμένη καί γιά τήν ὀμορφιά της, ἡ Diane εἶχε μιά θρυλική 25χρονη σχέση μέ τόν παντρεμένο βασιλιά Ἑρρῖκο II, σύζυγο (παρεπιπτόντως) τῆς Catherine de Medici. Σχεδόν δύο δεκαετίες μεγαλύτερη ἀπό τὀ Ἑρρῖκο, λέγεται ὅτι ξεκίνησε τή σχέση τους ὅταν ἐκείνη ἦταν 32 καί ἐκεῖνος 16 ἐτῶν! Ἦταν γνωστή ὡς ἡ πιό ἰσχυρή γυναίκα τῆς Γαλλίας. Στήν Diane de Poitiers ἀποδίδεται ἡ ἀρχική κατασκευή τῆς «Γέφυρας de l' Orme» ἤ «Γέφυρας Cher».

Εἶχε ἀπέναντί της, ὅμως, μία ἄλλη δυναμική καί πολυμήχανη γυναίκα. Τό 1533, ὁ Ἑρρῖκος παντρεύτηκε τήν Αἰκατερίνη τῶν Μεδίκων, παιδούλα τότε. Ἡ Diane ἐνέκρινε τήν ἐπιλογή τῆς νύφης, παρά τίς ἀντιδράσεις πού ὑπῆρξαν γι' αὐτή τή συμμαχία. Μάλιστα, ἐπειδή τό ζευγάρι δέν ἔκανε παιδιά κατά τά 10 πρῶτα χρόνια τοῦ γάμου τους, ἡ Diane ἦταν ἐκείνη πού ἔσπρωχνε τόν Ἑρρῖκο στήν τακτική ἐκτέλεση τῶν συζυγικῶν καθηκόντων του! Ἀνέλαβε τήν ἐκπαίδευση τῆς Αἰκατερίνης καί τῶν παιδιῶν, πού τελικῶς ἔκανε. Ὅμως, ἡ Αἰκατερίνη καιροφυλακτοῦσε. Ὅταν ὁ βασιλιάς Ἑρρῖκος τραυματίστηκε σοβαρά σέ ἀγῶνες κονταρομαχίας, σέ ἡλικία 40 ἐτῶν, ἡ Αἰκατερίνη ἀπέκλεισε κάθε πρόσβαση σ' αὐτόν. Καί ὅταν τελικῶς ὑπέκυψε στά τραύματά του, ἡ Diane δέν προσκλήθηκε στήν κηδεία. Ἐξορίσθηκε ἀπό τό Chenonceau, τό ὁποῖο πλέον «κατέλαβε» ἡ Αἰκατερίνη.

Η Diane ἔζησε ὥς τά 66 χρόνια της σέ σχετική ἀφάνεια πιά. Κατά τή διάρκεια τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης, οἱ ἐπαναστάτες σύλησαν τόν τάφο της καί ἔριξαν τή σωρό της σέ ἕναν μαζικό τάφο, ὅπου ἔμεινε γιά πάνω ἀπό 200 χρόνια. Ὅταν ἡ σωρός τῆς Diane ἐκταφιάσθηκε τό 2008, οἱ ἐπιστήμονες βρῆκαν τοξικά ἐπίπεδα χρυσοῦ στά μαλλιά της (250 φορές ὑψηλότερα ἀπό τά κανονικά). Κατέληξαν στό συμπέρασμα ὅτι πιθανῶς πέθανε ἀπό δηλητηρίαση ἀπό χρυσό. Ὁ χυμώδης χρυσός χρησιμοποιεῖτο ὡς φίλτρο νεότητας. Μᾶλλον ἡ Diane, ἡ ὄμορφη κυρία τοῦ βασιλιᾶ, πέθανε ἐξ αἰτίας τῆς ἀναζήτησης τῆς αἰώνιας νεότητας.

Caterina de΄Medici

Τό 1533, σέ ἡλικία 14 ἐτῶν ἡ Αἰκατερίνη τῶν Μεδίκων παντρεύτηκε τόν πρίγκιπα τότε Ἑρρῖκο, δεύτερο γιό τοῦ βασιλιᾶ τῆς Γαλλίας Φραγκίσκου Α΄. Ὁ μεγάλος γιός τοῦ βασιλιᾶ, πρίγκιπας Φραγκίσκος, πέθανε τό 1536, ὁπότε διάδοχος τοῦ γαλλικοῦ θρόνου ἔγινε ὁ σύζυγός της, πού διαδέχθηκε τό 1547 τόν πατέρα του. Ὅπως εἴσαμε καί παραπάνω, κατά τή διάρκεια τῆς βασιλείας του, ὁ Ἑρρῖκος Β΄ ἀσχολεῖτο περισσότερο μέ τίς ἐρωμένες του παρά μέ τή σύζυγό του.

Ὅταν πέθανε τό 1559 ἡ Αἰκατερίνη εἰσῆλθε στό πολιτικό προσκήνιο, ὡς μητέρα τοῦ ἀσθενικοῦ, 15χρονου, πρώτου γιοῦ της, Φραγκίσκου Β΄, πού ὅμως πέθανε τό 1560. Ἀνέλαβε τήν ἀντιβασιλεία, τοῦ 10χρονου δεύτερου γιοῦ της, Καρόλου Θ΄, πού κι αὐτός πέθανε πρόωρα, τό 1574. Ἡ Αἰκατερίνη συνέχισε νά ἔχει καθοριστικό ρόλο στήν ἄσκηση τῆς ἐξουσίας καί γιά χάρη τοῦ τρίτου γιοῦ της, πού ἔγινε βασιλιάς, τοῦ Ἑρρίκου Γ΄.

Οἱ τρεῖς ἀσθενικοί γιοί τῆς Αἰκατερίνης βασίλευσαν σέ μιά ἐποχή κοινωνικῆς καί θρησκευτικῆς ἀναστάτωσης στή Γαλλία. Ἀρχικά, ἡ Αἰκατερίνη, προσπάθησε νά προσεταιρισθεῖ τήν παράταξη τῶν Προτεσταντῶν, τούς γνωστούς Οὐγενότους, ἀλλά χωρίς νά ἀσπασθεῖ τίς πεποιθήσεις τους. Ἀργότερα, ἄλλαξε τακτική, στράφηκε ἐναντίον τους καί τούς καταδίωξε ἀνηλεῶς, μέ ἀποτέλεσμα νά κατηγορηθεῖ ὡς ἠθική αὐτουργός τῆς σφαγῆς τῶν Προτεσταντῶν σέ ὅλη τή Γαλλία τή Νύχτα τοῦ Ἁγίου Βαρθολομαίου, τό 1572.


Ἀπό αὐτή τή χρονική στιγμή κι ἔπειτα χρονολογεῖται ὁ θρύλος τῆς «μοχθηρῆς βασίλισσας Αἰκατερίνης». Οἱ προτεστάντες συγγραφεῖς σκιαγράφησαν τήν Αἰκατερίνη ὡς μιά ραδιοῦργα Ἰταλίδα. Ὁ μισογυνισμός καί τό μένος ἔναντι τῶν Ἰταλῶν στίς ἱστορικές διηγήσεις τῶν Προτεσταντῶν ἱστορικῶν ἀποδείχθηκαν ἑλκυστικές ὄχι μόνο στούς ὁμόθρησκούς τους, ἀλλά καί στούς Καθολικούς, πού ἔψαχναν ἕναν ἀποδιοπομπαῖο τράγο γιά τίς συμφορές τῆς Γαλλίας. Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ Αἰκατερίνη ἔκανε ἀπεγνωσμένες προσπάθειες προκειμένου νά διατηρηθεῖ στόν θρόνο ἡ δυναστεία τῶν Βαλουά καί ἀκόμη καί ἡ προστασία τῶν καλῶν τεχνῶν ἦταν ἕνα μέσο πού χρησιμοποιοῦσε γιά νά δοξασθεῖ μιά μοναρχία, πού βρισκόταν σέ παρακμή. Ἀγαποῦσε τήν ἀρχιτεκτονική καί ἦταν συλλέκτρια ἔργων τέχνης. Δαπάνησε ὑπέρογκα ποσά γιά τήν τέχνη καί ἔκανε συλλογή ἀπό πίνακες ζωγραφικής, ταπισερί, ἀγάλματα, ἔπιπλα ἀπό ἔβενο, πορσελάνες καί κεραμικά Limoges. Μετά τόν θάνατο τοῦ Ἑρρίκου Β΄, ἔδιωξε τήν Diane de Poitiers ἀπό τό Chenonceau, καί μετέτρεψε τό κάστρο σέ δική της κατοικία. Στήν Caterina de' Medici ἀνήκει ὁ τελικός σχεδιασμός τῆς διώροφης Γέφυρας Cher, μέ τά 5 τόξα, πού θυμίζει ἔντονα τήν παλαιά Γέφυρα Ponte Vecchio τῆς Φλωρεντίας. Πέθανε σέ ἡλικία 69 ἐτῶν, πιθανώτατα ἀπό πλευρίτιδα. Ἄν καί ἡ Αἰκατερίνη ξόδεψε μεγάλα ποσά γιά τίς τέχνες, δέν σώθηκε ἡ καλλιτεχνική της κληρονομιά. Τό τέλος τῆς δυναστείας τῶν Βαλουά, σύντομα μετά τόν θάνατό της, ἔφερε ἀλλαγή προτεραιοτήτων. Οἱ συλλογές της διασκορπίσθηκαν, τά ἀνάκτορά της πωλήθηκαν καί τά κτήριά της ἀφέθηκαν μισοτελειωμένα ἤ ἀργότερα καταστράφηκαν.



Louise de Lorraine

Λουϊζ της Λορένης, 1553- 1601. Ὅταν πέθανε ἡ Αἰκατερίνη τῶν Μεδίκων, ὁ πύργος πέρασε στά χέρια τῆς νύφης της, Louise de Lorraine, συζύγου τοῦ γιοῦ της βασιλιᾶ Ἑρρίκου Γ'.Ἡ Λουίζα, εὐγενική καί ἐνάρετη, ἦταν ἀφοσιωμένη ἀπό τήν ἀρχή στόν ἄντρα της μέ μιά ἀγάπη πού δέ μειώθηκε ποτέ, παρά τίς δυσκολίες, τίς κακουχίες, τήν ἀπιστία καί τόν θάνατο. Ἔχαιρε μεγάλης ἐκτίμησης ἀπό τόν σύζυγό της καί ἐμφανίζεται μαζί του σέ πάρα πολλές ἐκδηλώσεις. Μετά τή δολοφονία τοῦ συζύγου της, τό 1589, ἡ Λουίζα, ἀπελπισμένη, βυθίζεται στό πένθος- τό λευκό ἦταν τό πένθιμο χρῶμα γιά τίς βασίλισσες- ἐξ οὖ καί ὁ χαρακτηρισμός «ἡ Λευκή Βασίλισσα». Πέρασε 11 χρόνια κλεισμένη στό Château de Chenonceau. Κάλυψε τούς τοίχους τῶν δωματίων της μέ μαῦρο. Ἡ διακόσμηση ἦταν πένθιμη, μέ τά χαρακτηριστικά πού συνήθως ἀποδίδονται στό πένθος: σταυροί, φτυάρια καί ἀξίνες ἀπό τήν ταφή, κέρατα τῆς ἀφθονίας γιά τά δάκρυα. Ἀλλά καθώς τό κάστρο εἶχε χρέη, πού ἡ ἴδια δέν μποροῦσε νὰ ἀντιμετωπίσει, τό μεταβίβασε στήν ἀνιψιά της, τήν κόρη τοῦ ἀδελφοῦ της, πού θά γίνει ἡ δούκισσα τοῦ Βαντόμ (σύζυγος του César de Vendôme). Ἡ Λουίζα πέθανε στό κάστρο τοῦ Μουλέν, τό 1601.

Madame Louise Dupin

Τό 1733 τό ζεῦγος Dupin ἀγόρασε τό Château de Chenonceau καί τό ἐπισκεύασε. Ἡ Louise Dupin, ἦταν μιά ἔξυπνη, ὄμορφη καί ἰδιαίτερα καλλιεργημένη γυναίκα. Ὑπῆρξε λάτρης τῶν τεχνῶν καί τοῦ διαφωτισμοῦ καί γι' αὐτό φρόντισε τό κάστρο νά γίνει σημεῖο συνάντησης τῶν λογοτεχνῶν καί τῶν διανοούμενων τῆς ἐποχῆς, ὅπως οἱ Voltaire, Abbot of Saint-Pierre, Fontenelle, Marivaux, Montesquieu, Buffon, Marmontel, Mably, Condillac, Grimm, Bernis καί Rousseau. Μάλιστα, ὁ Ζαν Ζακ Ρουσσώ διετέλεσε γραμματέας της καί δάσκαλος τοῦ γιοῦ της. Η Louise Dupin ἔσωσε τόν πύργο ἀπό τήν καταστροφή, κατά τή διάρκεια τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Πρόσθεσε στό κάστρο ἕνα μικρό θέατρο καί ἕνα δωμάτιο μελέτης τῆς φυσικῆς. Πέθανε τό 1799, σέ ἠλικία 93 χρονῶν καί θάφτηκε στό πάρκο τοῦ Κάστρου.


Marguerite Pelouze

Τό 1864 ἡ Μαργαρίτα Πελούζ, πλούσια κληρονόμος, ἀγόρασε το κάστρο. Γύρω στό 1875 ἀνέθεσε στόν ἀρχιτέκτονα Félix Roguet νά τὀ αποκαταστήσει. Ἀνανέωσε σχεδόν ἐντελῶς τό ἐσωτερικό καί ἀπομάκρυνε ἀρκετές ἀπό τίς προσθῆκες τῆς Αἰκατερίνης τῶν Μεδίκων. Ὁ σύζυγός της, Philippe Pelouze, ἦταν Γάλλος χημικός, τό ὄνομα τοῦ ὁποίου εἶναι ἕνα ἀπό τά 72 ὀνόματα πού εἶναι γραμμένα στόν Πύργο τοῦ Ἄιφελ.


Ἡ Oἰκογένεια Menier

Τό 1913 τό κάστρο πέρασε στήν ἰδιοκτησία τοῦ Henri Menier, τόν ἀπόγονο τοῦ ἱδρυτῆ τῆς σοκολατοποιΐας «Menier». Πέντε μῆνες μετά τήν ἀπόκτηση τοῦ Château de Chenonceau, ὁ Henri Menier πεθαίνει καί τό κληρονομεῖ ὁ ἀδελφός του, Gaston Menier (1854-1934). Οἱ ἀπόγονοι τῶν τελευταίων τό ἔχουν συντηρήσει καί τό διατηροῦν μέχρι σήμερα.

Κατά τή διάρκεια τοῦ Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ὁ Gaston Menier τροποποίησε τίς μεγάλες αἴθουσες πάνω ἀπό τή γέφυρα ὥστε νά χρησιμοποιηθοῦν ὡς νοσοκομειακοί θάλαμοι. Οἱ δύο αἴθουσες εἶχαν 120 κρεββάτια. Τό κτίριο ἐπωφελήθηκε ἀπό τίς τελευταῖες καινοτομίες τόσο ἀπό πλευρᾶς ἰατρικῆς ὅσο καί ἀπό ἐξοπλισμό. Ἀπέκτησε ἠλεκτρική ἐνέργεια καί θέρμανση, καθώς καί ἠλεκτρική ἀντλία νεροῦ. Τό στρατιωτικό νοσοκομεῖο λειτούργησε καθ' ὅλη τή διάρκεια τῶν ἐχθροπραξιῶν μέχρι τίς 31 Δεκεμβρίου τοῦ 1918 καί 2.254 τραυματίες στρατιῶτες νοσηλεύθηκαν στο κάστρο.

Κατά τή διάρκεια τοῦ Β' Παγκοσμίου Πολέμου τό κάστρο βομβαρδίστηκε ἀπό τούς Γερμανούς τόν Ἰούνιο τοῦ 1940. Ἦταν ἐπίσης ἕνα μέσο γιά νά δραπετεύσει κάποιος ἀπό τή ναζιστική κατεχόμενη ζώνη, ἀπό τἠ μία πλευρά τοῦ ποταμοῦ Σέρ, πρός τὴν «ἐλεύθερη» ζώνη στήν ἀπέναντι ὄχθη. Καθώς εἶχε καταληφθεῖ ἀπό τούς Γερμανούς, οἱ Σύμμαχοι τό βομβάρδισαν στίς 7 Ιουνίου 1944!

Τό 1951, ἡ οἰκογένεια Μενιέ ἀνέθεσε τήν ἀποκατάσταση τοῦ Σενονσώ στόν Bernard Voisin, ὁ ὁποῖος ἐπανέφερε σέ παλιές ἔνδοχες ἐποχές τό ἐρειπωμένο κτίσμα καί τούς κήπους, πού εἶχαν ἐπί πλέον καταστραφεῖ στήν πλημμύρα τοῦ ποταμοῦ Σερ τό 1940.


Πανέμορφό, καλοδιατηρημένο, μέ τίς κουζίνες του καί τό φαρμακεῖο να κλέβουν τήν παράσταση!


Ἡ ἐπίσκεψη στό Κάστρο Chenonceau ἦταν μέρος ἑνός πενθήμερου ὁδοιπορικοῦ στήν Κεντρικὴ Γαλλία στὰ τέλη Αὐγούστου τοῦ 2019, ἀπό τήν γράφουσα καί τίς δύο φιλενάδες! Ὅλες οἱ φωτογραφίες εἶναι δικές μας, ἐκτός ἀπό τά πορτραῖτα τῶν κυριῶν!