Κατάληψη τῆς Σφακτηρίας

Στίς 26 Απριλίου τοῦ 1825, ὁ Ἰμπραήμ κατέλαβε τή βραχονησίδα Σφακτηρία στήν εἴσοδο τοῦ κόλπου τοῦ Ναβαρίνου προξενώντας βαρύτατες ἀπώλειες στούς ὑπερασπιστές της. Οἱ Ἕλληνες εἶχαν ὀχυρώσει τή Σφακτηρία με 1.000 ἄνδρες καί ὀκτώ κανόνια, ἐνῶ τό νησί προστάτευαν καί τρία σπετσιώτικα πλοῖα, καθώς καί ὁ «Ἅρης» τοῦ ὑδραίου Ἀναστασίου Τσαμαδοῦ. Τήν ὀργάνωση τῆς ἄμυνας εἶχε ἀναλάβει αὐτοπροσώπως ὁ ὑπουργός Πολέμου Ἀναγνωσταρᾶς, ἐνῶ στό νησί βρίσκονταν ἀκόμη ὁ ἀπεσταλμένος τοῦ Ἐκτελεστικοῦ Ἀλέξανδρος Μαυροκορδάτος καί οἱ φιλέλληνες Σανταρόζα καί Γκρασέ.

Ἡ ἐπίθεση τῶν Αἰγυπτίων ξεκίνησε τό μεσημέρι, ἀρχικά μέ σφοδρό κανονιοβολισμό τῆς Σφακτηρίας καί στή συνέχεια μέ ἀποβατική ἐπιχείρηση τριῶν χιλιάδων πεζοναυτῶν, τῶν ὁποίων ἡγοῦνταν γάλλοι ἀξιωματικοί (!). Οἱ ὑπερασπιστές της Σφακτηρίας ἀνταπέδωσαν τά πυρά, ἀλλά ἡ μάχη ἦταν ἄνιση καί ὁ Ἰμπραήμ  ἔγινε κύριος της Σφακτηρίας. Ὅταν ἡ μάχη κρίθηκε, πολλοί ἔπεσαν στή θάλασσα γιά νά κολυμπήσουν ὥς τό Νιόκαστρο, ἀλλά πνίγηκαν. Ὁ ὄλεθρος τῆς Σφακτηρίας κόστισε στούς Ἕλληνες 450 νεκρούς, ἐνῶ ὅλοι οι ἀρχηγοί τους (Ἀναγνωσταρᾶς, Τσαμαδός, Σαχίνης, Σανταρόζα) ἔπεσαν στό πεδίο τῆς τιμής.

Οἱ συνέπειες τῆς καταστροφῆς στή Σφακτηρία δέν ἄργησαν νά φανοῦν. Στίς 30 Απριλίου παραδόθηκε ἡ φρουρά τοῦ Παλαιόκαστρου καί στίς 11 Μαΐου ἡ φρουρά τοῦ Νιόκαστρου. Τό λιμάνι τῆς Πύλου ἔγινε ὁ κυριώτερος σταθμός ἀνεφοδιασμοῦ τοῦ Ἰμπραήμ στήν Πελοπόννησο. Ἦταν πλέον σέ θέση νά βαδίσει πρός τό ἐσωτερικό τῆς Πελοποννήσου καί δέν εἶχε ἀπέναντι του καμμία σοβαρή ἑλληνική δύναμη νά τόν ἐμποδίσει.

Ὅταν ἡ κακή εἴδηση ἔφθασε στήν ἕδρα τῆς ἐπαναστατικῆς κυβέρνησης στό Ναύπλιο, ὅλοι σοκαρίστηκαν. «Κανενός πρόσωπον δέν ἔβλεπες νά γελᾶ, ὅλοι σκυθρωποί καί οἱ πέτρες καί αὐτές ἐλυποῦντο. Χίλιες ὑποψίες ἀπαρνοπυσαν εἰς καθενός τόν νοῦν καί τό μέλλον ὅλοι τό ἔβλεπον ὡς κινδυνῶδες» γράφει στά ἀπομνημονεύματά του ὁ Νικόλαος Κασομούλης.

Ἡ Ναυμαχία τῆς Μεθώνης

Γιά λόγους ἀνυψωσης τοῦ ἠθικοῦ ἦταν ἐπεῖγον νά καταφερθεῖ ἕνα πλῆγμα στόν ἐχθρό καί αὐτό τό ἀντιλαμβανόταν περισσότερο ἀπό ὅλους ὁ Μιαούλης, πού εἶχε στίς διαταγές του τόν ἑλληνικό στόλο. Ὅμως, τά πλοῖα ἦταν σέ κακή κατασταση καί χρειάζονταν ἐπειγόντως ἐπιδιορθώσεις. Οἱ πιθανότητες ἦταν ἐναντίον του, ἀλλά ὁ Μιαούλης ἀποφάσισε νά δράσει καί νά προσπαθήσει νά πυρπολήσει ὅσα περισσότερα ἐχθρικά πλοῖα μπορούσε στό λιμάνι τῆς Μεθώνης. Στίς 29 Απριλίου τοῦ 1825 ἀγκυροβόλησε μέ τόν μικρό του στόλο πίσω ἀπό τή Σαπιέντζα ἑτοιμάζοντας τά πληρώματα γιά μιά ἐπιδρομή πού ἔμοιαζε μέ ἀποστολή αὐτοκτονίας. Τή θέση τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου πρόδωσε στούς Αἰγυπτίους ἕνα αὐστριακό πλοῖο. Ἄν καί ὁ Μιαούλης κατάλαβε ὅτι εἶχε προδοθεῖ ἡ θέση του, δέν δείλιασε. Ὁ εὐνοϊκός ἀέρας ἔσπρωξε τά ἑλληνικά πλοῖα μέ ὁρμή ἐντός τοῦ λιμανιοῦ τῆς Μεθώνης, ὅπου εἰσῆλθαν μέ κανονιοβολισμούς τρομοκρατώντας τά πληρώματα τῶν ἐχθρικῶν πλοίων. Οἱ καπετάνιοι τῶν αἰγυπτιακῶν πλοίων πανικοβλήθηκαν καί προσπάθησαν νά μετακινήσουν τά πλοῖα τους, ἀλλά μέ μεγάλη καθυστέρηση, καθώς δέν σκέφθηκαν νά κόψουν τίς ἄγκυρες. Αὐτή η καθυστέρηση ἔδωσε τόν χρόνο στά ἑλληνικά πυρπολικά να ἀναπτυχθοῦν στό λιμάνι καί νά ἐπιλέξουν τούς στόχους τους. 

Τελικῶς ἀνατινάχθηκαν 12 αἰγυπτιακά πλοία σέ ἕνα θέαμα διαδοχικῶν ἐντυπωσιακών ἀνατινάξεων πού λίγο ἔλειψε νά κάψουν τή Μεθώνη. Πάνω ἀπό τούς μισούς ναῦτες τῶν πληρωμάτων τῶν πλοίων πού ἀνατινάχτηκαν, εἴτε βρῆκαν τόν θάνατο, εἴτε ἔπαθαν φρικτά ἐγκαύματα. Ὁ ἑλληνικός στόλος ἀποχώρησε ἀπό τή Μεθώνη, ὄχι μόνον ἀλώβητος ἀλλά κυριολεκτικά ἀπυροβόλητος. Τό κατόρθωμα τῶν Ἑλλήνων ναυτικῶν πού ἐκδικήθηκαν γιά τήν πτώση τῆς Σφακτηρίας ὑπῆρξε μέν πρωτοφανές, ἀλλά δέν εἶχε καμμία οὐσιαστική συνέπεια στήν πορεία τῶν ἐπιχειρήσεων. Ὁ Ἰμπραήμ εἶχε αποκτήσει αὐτό πού χρειαζόταν καί ὅταν ἔμαθε γιά τήν πυρπόληση τοῦ στόλου του εἶπε "ὁ πατέρας μου εἶναι πλούσιος, θά φτιάξει ἄλλα ἰσχυρότερα!".   

Ἡ Ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου

Ἕξι χρόνια μετρᾶ ἡ Ἐπανάσταση, μέ σπουδαῖες νίκες ἀλλά καί τραγικές στιγμές, καί ὁλόκληρη ἡ Ἑλλάδα, ἐκτός ἀπό ἕνα κομμάτι στήν ἀνατολική Πελοπόννησο, βρίσκεται ξανά στά χέρια τῶν Τούρκων, μέ τή συνδρομή τῶν Αἰγυπτιακῶν στρατευμάτων τοῦ Ἰμπραήμ. Σ' αὐτή τή δύσκολη συγκυρία, οἱ Ἕλληνες ἀποφυλακίζουν τόν Κολοκοτρώνη, κι αὐτός, ἀφήνοντας πίσω του τά χρόνια τοῦ ἐγκλεισμοῦ του, ἀναλαμβάνει τήν ἀντίσταση στήν ήπειρωτική Ἑλλάδα, παρενοχλώντας τά τουρκικά στρατεύματα μέ μιά μορφή κλεφτοπόλεμου χωρίς νά ἔχει στρατό γιά νά κάνει τίποτε ἄλλο. Μέσα σε ὅλα, οἱ μεγάλες δυνάμεις μέ κυριότερο ἐκφραστή τόν ἀνθέλληνα Αὐστριακό Μέτερνιχ, κρατοῦν μιά ἀδιάφορη ἕως ἀπόλυτα ἐχθρική στάση ἀπέναντι στή χώρα μας.

Σ' αὐτή τὴ δύσκολη συγκυρία ὁ τσάρος τῆς Ρωσίας Ἀλέξανδρος Α', ἀπαθής πρὸς τό ἐνδεχόμενο ἀνεξαρτησίας τῆς Ἑλλάδας, πεθαίνει. Ὁ ἀδελφός του Νικόλαος, πού τόν διαδέχεται ἐπιθυμεῖ ἡ Ρωσία νά ἀναδειχθεῖ ὡς μεγάλη δύναμη καί νά ἀναλάβει πιό ἐνεργό ρόλο σέ διεθνῆ ζητήματα ὅπως αὐτό τῆς Ἑλλάδας. Οἱ Βρετανοί, πού δέν θέλουν νά ἀφήσουν τούς Ρώσους νά κινηθοῦν ἀνενόχλητοι, ὑπογράφουν μαζί τους τό Πρωτόκολο τῆς Ἁγίας Πετρούπολης (συμφωνία νά μεσολαβήσουν ἀνάμεσα σέ Ἕλληνες καί Τούρκους γιά ἕνα αὐτόνομο, ἀλλά ὑποτελές στόν σουλτάνο, ἑλληνικό κράτος). Μετά ἀπό διπλωματικό παρασκήνιο, ἡ Γαλλία ἐντάσσεται κι αὐτή στόν ἄτυπο συνασπισμό Ἀγγλίας - Ρωσίας.

Ἐκείνη τήν περίοδο ὁ Ἰμπραήμ συνέχιζε νά τρομοκρατεῖ τούς κατοίκους τῆς Πελοπονήσου, νά καταστρέφει χωριά καί καλλιέργειες καί νά στέλνει καθημερινά πολλούς Ἕλληνες στήν Αἴγυπτο ὡς σκλάβους. Παράλληλα ὁ τουρκοαιγυπτιακός στόλος σκόπευε νά ἐπιτεθεῖ στήν Ὕδρα, πού θεωροῦσαν πώς ἦταν ὁ βασικός τροφοδότης τῶν δυνάμεων τῆς ἀντίστασης. Οἱ σύμμαχοι δέν εἶχαν ἐπιλογή παρά νά στείλουν τούς ναυάρχους Κόρδιγκτον, Δεριγνί καί Χέιδεν νά ἐφαρμόσουν εἰρηνικό ἀποκλεισμό στόν τουρκοαιγυπτιακό στόλο, πού βρισκόταν ὁλόκληρος στόν κόλπο τοῦ Ναυαρίνου.

Ὁ Ἰμπραήμ στό τελεσίγραφο νά ἀπομακρυνθεῖ πρός Αἴγυπτο ἤ Κωνσταντινούπολη ἀπαντᾶ μέ τήν ἐκτέλεση τῶν ἀπεσταλμένων. Ὁ Κόρδιγκτον δίνει ἐντολή καί ἡ ναυαρχίδα του κανονιοβολεῖ τήν Αἰγυπτιακή βυθίζοντάς την! Στόν κλειστό κυκλικό κόλπο ἐπικράτησε χάος. Οἱ δύο στόλοι ἀντάλλαξαν σφοδρά πυρά γιά ὧρες. Οἱ Τοῦρκοι, ἐκτός από τήν ἀριθμητική ὑπεροχή, εἶχαν μέ τό μέρος τους καί τή βοήθεια τῶν πυροβολείων τῆς στεριᾶς. Ἡ ἕλευση τοῦ Ρώσικου στόλου, ἀκριβῶς ἐκείνη τή στιγμή, ἄλλαξαν τή δυναμική. Ὁ πλαίαρχος Χέιδεν, ἐπικεφαλῆς τῶν ρωσικῶν πολεμικῶν πλοίων, μπῆκε στό Ναυρίνο τήν κρίσιμη ὥρα, ὅταν τά ἄλλα συμμαχικά πλοῖα εἶχαν ἤδη ὑποστεῖ ἀπώλειες καί ζημιές, σφυροκοπώντας καί αὐτός τόν αἰγυπτιακό στόλο.

Περιγραφές κάνουν λόγο για τόσα πολλά πλοῖα στόν κόλπο, πού οὐσιαστικά οἱ ναῦτες μάχονταν σῶμα μέ σῶμα. Οἱ Τοῦρκοι ἄρχισαν νά ἀντιλαμβάνονται τήν ἐπικείμενη ἦττα καί ἔβαλαν στόχο τόν ἴδιο τόν Κόδρινγκτον, ὁ ὁποῖος πράγματι ἦταν ἡ ψυχή τῆς μάχης καί τό στρατηγικό μυαλό τῆς ναυμαχίας. Ὅμως δέν τά κατάφεραν. Στίς 6:00 τό ἀπόγευμα, στή θάλασσα τοῦ κόλπου τοῦ Ναυαρίνου, ἔπλεαν μόνο τά ἀπομεινάρια τοῦ Τουρκοαιγυπτιακοῦ στόλου. Ἦταν 20 Ὀκτωβρίου τοῦ 1827.

Ὁ Ἰμπραήμ, βλέποντας τήν καταστροφή τοῦ στόλου, βρῆκε καταφύγιο στά Μεσσηνιακά βουνά. Οἱ σύμμαχοι ἀπαίτησαν νά παραδοθοῦν τά φρούρια. Οἱ λευκές σημαῖες ὑψώθηκαν καί πάνω στη βρετανική ναυαρχίδα, παρουσίᾳ τοῦ Κόδρινγκτον, ὑπεγράφη ἀνακωχή.