Ἡ πολιορκία καί ἡ καταστροφή τοῦ 1813

Τό Σάν Σεμπαστιάν ἔχει γίνει μάρτυρας πολλῶν πολιορκιῶν καί πολέμων, ἰδιαίτερα κατά τόν 15ο καί τόν 16ο αἰώνα. Ἀπό τό 1808 ἕως τό 1813, τά στρατεύματα τοῦ Ναπολέοντα κατεῖχαν τήν πόλη. Ἐκδιώχθηκαν ἀπό τά ἀγγλο-πορτογαλικά στρατεύματα, μέ ἐπικεφαλῆς τόν δούκα τοῦ Οὐέλινγκτον. Οἱ ἐπιτιθέμενοι λεηλάτησαν τήν πόλη καί τήν ἔκαψαν σχεδόν ὁλοσχερῶς, σκοτώνοντας χιλιάδες πολίτες. Ἡ πόλη καιγόταν γιά ἑπτά ἡμέρες καί μόνο λίγα κτίρια σώθηκαν. Τό μεγαλύτερο μέρος κάηκε – 600 σπίτια, τό Δημαρχεῖο καί τό Κρατικό Ἀρχεῖο. Ὁ μόνος δρόμος πού ἔμεινε στούς πρόποδες τοῦ βουνοῦ ὀνομάστηκε ὁδός 31 de Agosto γιά νά ὑπενθυμίζει αὐτό τό ὀδυνηρό μέρος τῆς ἱστορίας τοῦ Σάν Σεμπαστιάν. Ὁ στρατηγός τοῦ βρετανικοῦ στρατοῦ Οὐέλινγκτον ἀρνήθηκε κατηγορηματικά νά συμμορφωθεῖ μέ τά αἰτήματα τοῦ δημοτικοῦ συμβουλίου γιά ὑλική βοήθεια στούς πληγέντες κατοίκους, ἀρνούμενος τή συμμετοχή τῶν στρατευμάτων του στή λεηλασία καί τήν πυρπόληση τῆς πόλης. Τόν Νοέμβριο τοῦ 1813, τό δημοτικό συμβούλιο διοργάνωσε λαϊκό δικαστήριο «γιά τή βάναυση συμπεριφορά πού ἐπέδειξαν τά βρετανικά καί τά πορτογαλικά στρατεύματα». Οἱ κάτοικοι τοῦ Σάν Σεμπαστιάν μνημονεύουν αὐτή τήν τραγωδία μέ μία τεράστια λιτανεία μέ κεριά κάθε χρόνο στίς 31 Αὐγούστου.

Λουτρόπολη 

Τό Σάν Σεμπαστιάν κέρδισε δημοτικότητα ὅταν τό ἐπισκέφτηκε ἡ βασίλισσα Ἰσαβέλλα ΙΙ, τό 1845. Οἱ γιατροί της συμβούλεψαν λουτρά μέ θαλασσινό νερό γιά τή δερματική της πάθηση. Οἱ καλοκαιρινές της ἐπισκέψεις στήν πόλη τή μετέτρεψαν σέ θέρετρο, καθώς τήν ἀκολούθησε ἡ ἰσπανική ἀριστοκρατία. Ἡ πόλη ἐπελέγη ἀπό τήν ἰσπανική μοναρχία ὡς θερινό καταφύγιο, ἀκολουθώντας τό γαλλικό παράδειγμα τοῦ κοντινοῦ Biarritz. Καθώς τά «θαλάσσια λουτρά» στήν La Concha ἦταν σέ ἀντίθεση μέ τή γειτονική ναυπηγική δραστηριότητα, τά ναυπηγεῖα μετεγκαταστάθηκαν στήν Pasaia, ἕναν κοντινό κόλπο.  

Τόν 19ο αἰώνα, τό Σαν Σεμπαστιάν ἔγινε καί πάλι πολεμικό σκηνικό, στούς Καρλικούς Πολέμους. Ὡστόσο, ἡ πόλη συνέχισε νά ἀναπτύσσεται καί ἀνακηρύχθηκε πρωτεύουσα τῆς ἐπαρχίας τῆς Guipuzcoa.

Ἀπό τό 1885, ἡ χήρα τοῦ βασιλιᾶ Ἀλφόνσου XII, Μαρία Κριστίνα περνοῦσε κάθε καλοκαίρι στή Ντονόστια μαζί μέ τή συνοδεία της, μένοντας στό παλάτι Miramar.

Μετά τό ξέσπασμα τοῦ Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ἡ Ντονόστια ἔγινε ἰδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ τῆς πολιτικῆς καί πολιτιστικῆς ἐλίτ. Γνωστές προσωπικότητες, ὅπως ἡ Μάτα Χάρι, ὁ Λέον Τρότσκι, ὁ Μορίς Ραβέλ, ὁ Ἄλβάρο ντέ Φιγκέροα καί ὁ Τόρες τήν ἐπισκέπτονταν.

Ἱστορία τῆς Hondarribia

Κάποτε ἡ Hondarribia ‒ὅπως ὅλη ἡ Gipuzkoa‒ ἀνῆκε στό βασίλειο τῆς Ναβάρρας. Οἱ μονάρχες τῆς Ναβάρρας ἦταν οἱ πρῶτοι πού κατάλαβαν τή στρατηγική σημασία αὐτοῦ τοῦ λόφου, σέ μια περιοχή ἀπροσδιόριστης κυριαρχίας, ὅπου πολλά βασίλεια συνέκλιναν. Στό ὑψηλότερο σημεῖο του ἔχτισαν ἕνα φρούριο, πιθανότατα τόν 10ο αἰώνα. Δύο αἰῶνες ἀργότερα, ἰσχυροί ἐχθροί ἐμφανίστηκαν ἐναντίον τοῦ ἀρχαίου βασιλείου, ποθώντας τίς παράκτιες κτήσεις του. Ἄν ἔχανε τή Gipuzkoa -τή μόνη πρόσβασή της στή θάλασσα- ἡ Ναβάρρα θά γινόταν ἕνα βασίλειο περίκλειστο, μεταξύ Καστίλλης καί Ἀραγονίας. Ἀργά ἤ γρήγορα, αὐτό θά σήμαινε τό τέλος του.

Προκειμένου νά τό ἀποφύγει αὐτό, ὁ Σάντσο ὁ Σοφός ἀποφάσισε να ἐποικήσει ξανά καί νά ὀχυρώσει τήν ἀκτή τῆς Gipuzkoa, ἰδρύοντας ναυλωμένες πόλεις. Τό ἔτος 1180 ἴδρυσε τήν ναυλωμένη πόλη τοῦ Σάν Σεμπαστιάν καί λίγο ἀργότερα ἐκεῖνες τῆς Χονταρίμπια καί τῆς Γκετάρια. Οἱ ναυλωμένες πόλεις ἦταν περιτειχισμένοι οἰκισμοί, πού διέπονταν ἀπό τούς νόμους καί τά προνόμια πού τούς παρεῖχε ὁ μονάρχης. Μέσα σέ ἕναν ἐπικίνδυνο και ἀβέβαιο κόσμο, πού κυριαρχοῦνταν ἀπό ἰσχυρούς φεουδάρχες, ἡ ἀσφάλεια πού πρόσφεραν οἱ ναυλωμένες πόλεις ἦταν το καλύτερο δέλεαρ προκειμένου οἱ μονάρχες νά προσελκύσουν ἀνθρώπους σέ στρατηγικές τοποθεσίες στήν ἐπικράτειά τους. Σταδιακά, δημιουργήθηκε ἕνα πυκνό δίκτυο ναυλωμένων πόλεων πού ἐπέβαλε τόν νόμο καί τήν τάξη, καθιστώντας τά συνοριακά μονοπάτια καί τά ἐδάφη ἀσφαλή. 

Ὡστόσο, παρ΄ ὅλες τίς προφυλάξεις τοῦ Σάντσο τοῦ Σοφοῦ, τό 1200 ἡ Ναβάρρα ἔχασε ὁριστικά τήν πρόσβασή της στή θάλασσα ὅταν ὁ βασιλιάς τῆς Καστίλλης, Ἀλφόνσος VIII, ἀποφάσισε νά κατακτήσει τήν Ἀλάβα καί τήν Γκιπουζκόα. Ἔτσι, λίγα μόλις χρόνια μετά τήν ἴδρυσή της ὡς ναυλωμένης πόλης, ἡ Hondarribia περνᾶ στήν Καστίλλη. 

Ὁ νέος ἄρχοντας τῆς Gipuzkoa, Alfonso VIII τῆς Καστίλλης, ἐπιβεβαίωσε γρήγορα τά προνόμια τῶν νεοαποκτηθέντων ναυλωμένων πόλεων. Τό fuero (ναύλωση) τῆς Hondarribia ἐπιβεβαιώθηκε τό 1203. Οἱ κύριες δραστηριότητες τῆς πόλης ἦταν τό ψάρεμα καί τό ἐμπόριο. Ἡ ζωή στήν Hondarribia μάλλον δέν ἦταν πολύ διαφορετική ἀπό ἐκείνη ὁποιασδήποτε ἄλλης παραθαλάσσιας πόλης. Ἡ τοποθεσία της κοντά στά σύνορα δέν δημιουργοῦσε πολλά προβλήματα, καθώς ἡ γαλλική γῆ βόρεια τοῦ Bidasoa -τό Δουκάτο τῆς Aquitaine - βρισκόταν στά χέρια τοῦ βασιλιᾶ τῆς Ἀγγλίας γιά αἰῶνες.

Ὅλα ἄλλαξαν ξαφνικά ὅταν ἡ Γαλλία ἀνέκτησε αὐτές τίς κτήσεις τό 1453, στό τέλος τοῦ Ἑκατονταετοῦς Πολέμου. Ἔνταση ἄρχισε νά δημιουργεῖται στά σύνορα μέ τούς νέους γείτονες. Ξαφνικά, ἡ Hondarribia ἔγινε μιά τοποθεσία ζωτικῆς σημασίας, πού βρισκόταν ‒ὅλο καί περισσότερο‒ στό μάτι τῆς καταιγίδας.

Ἀπό ἐκείνη τή στιγμή ἔπρεπε να ζεῖ σέ κατάσταση μόνιμης ἐγρήγορσης. Ὁποιοδήποτε γεγονός θά μποροῦσε νά διαταράξει τήν εἰρήνη, ἰδιαίτερα ἄν ὁ καστιλιάνος μονάρχης ἔδειχνε σημάδια ἀδυναμίας πού θά μποροῦσαν νά πυροδοτήσουν τή φιλοδοξία τοῦ ἰσχυροῦ γείτονά του. Αὐτό συνέβη ὅταν ὁ Ἑρρῖκος Δ' τῆς Καστίλλης εἶχε προβλήματα μέ τόν ἀδελφό του, ὁ ὁποῖος διεκδίκησε τόν θρόνο.

Ἡ κρίση ἀκολούθησε ἀμέσως μετά. Ὅταν ὁ Ἑρρῖκος Δ' πέθανε χωρίς ἀπογόνους τό 1474, τόν διαδέχθηκε στόν θρόνο ἡ Ἰσαβέλλα ἡ Καθολική, ἡ ὁποία ἐπρόκειτο νά διεξαγάγει πόλεμο διαδοχῆς ἐναντίον τῆς Joanna la Beltraneja, παντρεμένης μέ τόν βασιλιά τῆς Πορτογαλίας. Οἱ κάτοικοι τῆς Biscay καί τῆς Gipuzkoa ὑποστήριξαν τήν Ἰσαβέλλα, ἐνῶ ἡ Γαλλία, φοβούμενη ἕναν ἰσχυρό γείτονα, ὑποστήριξε τήν Ἰωάννα.

Hondarribia: Ἡ Πολιορκία τοῦ 1476

Ἔτσι φτάνουμε στήν πρώτη πολιορκία τῆς πόλης, τό 1476. Ὁ χρονικογράφος τῶν Καθολικῶν Μοναρχῶν τήν περιγράφει ἀναλυτικά: Ὁ βασιλιάς τῆς Γαλλίας πλησίασε τά σύνορα μέ 40.000 άνδρες, γιά νά πολεμήσει ἐναντίον τῆς ἐπαρχίας Gipuzkoa καί νά πολιορκήσει τήν πόλη Hondarribia. Ὁ βασιλιάς κατάλαβε ὅτι κατακτώντας τήν πόλη, τήν πρώτη καί ἰσχυρότερη ὁλόκληρης τῆς ἐπαρχίας, θά ἔπαιρνε εὔκολα καί τήν ὑπόλοιπη. Οἱ Γάλλοι μπῆκαν στήν Gipuzkoa, προκαλώντας πολλές καταστροφές καί καίγοντας κοντινές πόλεις. Ὁ χρονικογράφος ἀναφέρει γιά τό πῶς ἡ Hondarribia προετοιμάστηκε γιά τήν πολιορκία καί πῶς ἔγινε ἡ πρώτη ἀπόπειρα ἐπίθεσης στήν πόλη:

Ὅταν εἶδαν τή δύναμη τῶν Γάλλων, ὅσοι ἦταν στήν ἐπαρχία, ἔστειλαν αἴτημα στή βασίλισσα, πού βρισκόταν στό Μποῦργκος, γιά βοήθεια. Ἡ βασίλισσα ἔστειλε τόν Juan de Gamboa, πού ἔφτασε στήν Hondarribia μέ 1000 ἄνδρες ἀπό τήν περιοχή, ἔσκαψε τεράστιες τάφρους καί ἔχτισε προμαχῶνες καί ἄλλα ἀμυντικά ἔργα. Οἱ Γάλλοι ἐγκαταστάθηκαν σέ μικρή ἀπόσταση καί καθώς δέν μποροῦσαν νά προσεγγίσουν ἄλλο τήν πόλη λόγῳ τῶν πυροβολισμῶν ἀπό μέσα, ἀποφάσισαν νά σκάψουν μιά ἀνοιχτή τάφρο μέχρι αὐτήν.

Οἱ ἀμυνόμενοι ἀποφάσισαν νά τήν ὑπερασπιστοῦν τήν πόλη ἀπό χαμηλά, ἀπό τούς προμαχῶνες καί τά καταφύγια πού εἶχαν φτιάξει. 

Γκρέμισαν τίς κορυφές τῶν πύργων καί τίς πολεμίστρες, ἔτσι ὥστε ἄν τό πυροβολικό τοῦ ἐχθροῦ χτυποῦσε τό τεῖχος, οἱ πέτρες πού θά ἔπεφταν νά μήν τραυματίσουν ὅσους βρίσκονταν χαμηλότερα καί ὑπερασπίζονταν τήν πόλη. Οἱ ἄμυνες στή μεσαιωνική περίοδο, βασισμένες στά πολύ ψηλά τείχη, ἄρχισαν νά γίνονται ἀνεπαρκεῖς ἔναντι τῆς ἰσχύος τοῦ σύγχρονου πυροβολικοῦ. Σέ λίγα χρόνια θά ἄλλαζαν ἐντελῶς τίς τεχνικές ὀχύρωσης καί τά τείχη θά γίνονταν χαμηλότερα καί πιό ἀνθεκτικά.

Ὁ Χουάν ντέ Γκαμπόα εἶχε κάνει ἐξαιρετική δουλειά. Οἱ Γάλλοι, συνειδητοποιώντας πόσο μικρή ζημιά προκαλοῦσαν, ἀποκαρδιώθηκαν καί μετά ἀπό ἐννέα ἡμέρες ὑποχώρησαν. Ὅταν ὁ βασιλιάς τῆς Γαλλίας ἄκουσε πώς ἡ πολιορκία ἦταν ἀνεπιτυχής, ἔστειλε ἀκόμα περισσότερα στρατεύματα, καί νά μή γυρίσουν πίσω ἄν δέν τά καταφέρουν.

Ἐν τῷ μεταξύ, στήν Hondarribia εἶχαν ὀχυρώσει τήν πόλη με νέα ἀμυντικά ἔργα και ὅλοι στήν περιοχή εἶχαν πάρει ἐντολή ἀπό τή βασίλισσα νά τούς βοηθήσουν.

Καί οἱ δύο πλευρές ἔριξαν μεγάλες ποσότητες πυρίτιδας καί πολέμησαν στά χαρακώματα τόσο κοντά ἡ μία στήν ἄλλη, πού πετοῦσαν πέτρες μέ τά χέρια τους. Οἱ Γάλλοι συνέχισαν τήν πολιορκία γιά δύο μῆνες, ἀλλά δέν κατάφεραν νά μποῦν στήν πόλη.

Φίλιππος ὁ Ὄμορφος καί  Ἰωάννα ἡ Τρελή 

Αὐτή τή φορά ἡ κρίση μέ τή Γαλλία ἐπιλύθηκε χωρίς μεγάλες ταραχές καί ἡ ἐκεχειρία πού συμφωνήθηκε μεταξύ τῶν δύο βασιλείων κατέστησε ἐφικτό ἕνα ἀπό τά ὁρόσημα στήν ἱστορία τῆς μικρῆς πόλης: τήν ἐπίσκεψη τοῦ Φίλιππου τοῦ Ὄμορφου καί τῆς Ἰωάννας τῆς Τρελῆς.

Τό ζευγάρι ἔφτασε στήν Hondarribia ἀφοῦ διέσχισε ὅλη τή Γαλλία πηγαίνοντας πρός τό Τολέδο, ὅπου θά ἀναγνωρίζονταν ἀπό τά Δικαστήρια ὡς οἱ νόμιμοι κληρονόμοι τοῦ Στέμματος.

Ἡ παραμονή τους στήν πόλη παρατάθηκε πέραν τοῦ προγραμματισμένου, ὁδηγώντας σέ μερικά ζουμερά ἀνέκδοτα! Μία γυναίκα, παράφορα ἐρωτευμένη με τόν σύζυγό της, ὁ ὁποῖος ἦταν διάσημος γυναικάς. Εἰρήσθω ἐν παρόδῳ, τό προσωνύμιο «τρελή», εἶναι μάλλον ἀποτέλεσμα τῆς προδοσίας τοῦ ἴδιου τοῦ πατέρα της, γιά νά πάρει τόν θρόνο.

Κάρολος Ε', τῆς Ἰσπανίας ἐναντίον Φραγκίσκου Α' τῆς Γαλλίας 

Κάθε φορά πού ἡ δύναμη τῶν ἰσπανικῶν βασιλείων αὐξανόταν, αὐξανόταν καί ἡ ἔνταση μέ τή Γαλλία. Αὐτοκράτορας πλέον εἶναι ὁ Κάρολος ὁ Ε', ὁ ὁποῖος μέ τίς κτήσεις του στήν Ἰταλία, τήν Αὐστρία καί τήν Ὁλλανδία, περικύκλωσε ἀπό ὅλες τίς πλευρές τή Γαλλία.

Ὁ Γάλλος μονάρχης, Φραγκῖσκος Α', θέλοντας νά ἀποδυναμώσει τή δύναμη τοῦ μεγάλου ἐχθροῦ του, συμμάχησε μέ τούς Ὀθωμανούς. Γιά 30 χρόνια ἡ Εὐρώπη ἔμελλε νά παρακολουθήσει μιά τρομερή μονομαχία μεταξύ τῶν δύο πιό ἰσχυρῶν ἀνδρῶν τῆς ἡπείρου.

Οἱ μάχες ἔπαιρναν και ἔδιναν, με νικητές ἄλλοτε τή μία καί ἄλλοτε τήν ἄλλη πλευρά. Οἱ Γαλλο-Ναβαρέζοι πολιόρκησαν τήν Hondarribia μέχρι νά πέσει. Ἦταν 18 Οκτωβρίου τοῦ 1521. Γιά περισσότερα ἀπό δύο χρόνια ἡ Hondarribia παρέμεινε στήν ἐξουσία τους. Ἡ προσβολή ἦταν μεγάλη, καθώς ὅλη ἡ Ευρώπη γνώριζε ὅτι ὁ αὐτοκράτορας εἶχε χάσει τό προπύργιο τοῦ βασιλείου του.

Ο Κάρολος Ε' ἔκανε τά πάντα για να τήν ἀνακτήσει. Ξόδεψε μια περιουσία γιά Γερμανούς μισθοφόρους, τούς διαβόητους Landsknechte, πού πολιόρκησαν τήν πόλη γιά μῆνες. Μόλις ἀνέκτησε τό ὀχυρό, τό 1524 ὁ αὐτοκράτορας ξεκίνησε τά ὀχυρωματικά ἔργα. Ἄν ἤθελε νά εἶναι ἐλεύθερος νά δράσει σέ ἄλλα μέρη τῆς Εὐρώπης, ἔπρεπε νά κλείσει μέ ἀσφάλεια τήν πόρτα τοῦ βασιλείου του.

Τή δεύτερη μάχη κατά τῶν Γάλλων τήν κέρδισε ὁ αὐτοκράτορας ἀπό τύχη. Αὐτή τή φορά οἱ μάχες ἔγιναν στήν Παβία, στή βόρεια Ἰταλία. Ἐνῶ οἱ Γάλλοι φαινόταν νά κερδίζουν τή μάχη, τρεῖς στρατιῶτες κατάφεραν νά αἰχμαλωτίσουν τόν ἴδιο τόν Γάλλο βασιλιά.

Ὁ Φραγκῖσκος Α' μεταφέρθηκε στή Μαδρίτη, ὅπου κρατήθηκε αἰχμάλωτος. Μετά ἀπό ἕνα χρόνο, ἀποφασίστηκε νά τόν ἀνταλλάξουν μέ τά δύο μεγαλύτερα παιδιά του, ἠλικίας 7 καί 8 ἐτῶν. Ἡ ἀνταλλαγή ἔγινε στήν Hondarribia τό 1526, στή μέση τοῦ ποταμοῦ Bidasoa πού χωρίζει τά δύο βασίλεια. Τά δύο μέρη ἀπέπλευσαν ἀπό τίς ἀντίστοιχες ἀκτές καί κωπηλάτησαν συγχρονισμένα γιά νά φτάσουν στό οὐδέτερο σκάφος, πού περίμενε στή μέση. Ἐκεῖ, ὁ βασιλιάς ἀγκάλιασε τά παιδιά του καί χωρίστηκαν ξανά, ἀνταλλάσσοντας τίς τύχες τους.

Ὁ βασιλιάς ἦταν τόσο ἀνυπόμονος πού ὅταν ἔφτασε στή γαλλική ἀκτή, σκόνταψε καί ἔπεσε μέ τό κεφάλι στό νερό. Ποσῶς τον ἐνδιέφερε! Ἀνέβηκε στό ἄλογό του και καλπάζοντας φώναζε: Ἐγώ εἶμαι ὁ βασιλιάς! Εἶμαι ὁ βασιλιάς!

Ἐν τῷ μεταξύ, οἱ πρίγκιπες ἔτυχαν εὐλαβοῦς ὑποδοχῆς στήν Hondarribia καί στή συνέχεια ἔφυγαν πρός τή Segovia ὥς ὅμηροι. Τέσσερα χρόνια ἀργότερα, ὅταν ἦταν σχεδόν ἔφηβοι, ἐπέστρεψαν στήν Hondarribia γιά μιά νέα ἀνταλλαγή ‒αὐτή τή φορά γιά πολλά σεντούκια χρυσοῦ‒, ἡ ὁποία ἔγινε μέ τήν ἴδια διαδικασία.

Πολιορκία τοῦ 1638

Πρόκειται γιά τό πιό διάσημο καί ἀξιομνημόνευτο στρατιωτικό γεγονός στήν ἱστορία τῆς πόλης: ἕνα γεγονός πού ἀπέκτησε μυθικές διαστάσεις καί πού κάθε χρόνο μνημονεύεται στούς ἑορτασμούς τῶν πολιούχων τῆς Hondarribia. Τήν 1η Ιουλίου 1638, μέ τήν Hondarribia να κοιμᾶται τόν ὕπνο τοῦ δικαίου, γαλλικός στρατός 18.000 ἀνδρῶν, μέ ἐπικεφαλῆς τόν Πρίγκιπα τοῦ Condé τήν πολιόρκησε.

Ἐκείνη τή στιγμή στήν πόλη ὑπῆρχαν 700 ἔνοπλοι, ἀριθμός ἀνεπαρκής γιά τήν ὑπεράσπισή της. Ἡ ἐπαρχία συνεισέφερε 77 ἄνδρες ἀπό τίς κοντινές πόλεις καί λίγες μέρες ἀργότερα, ἐκμεταλλευόμενοι τήν ἄνοδο τῆς παλίρροιας, ἄλλοι 320 κατάφεραν νά μποῦν μέσα. Συνολικά, περίπου 1100 ὑπερασπιστές.

Πρίν περικυκλωθεῖ πλήρως ἡ πόλη, μερικές γενναῖες γυναῖκες κατάφεραν νά ἀνέβουν κρυφά στό ἱερό τῆς Γουαδελούπης, στό βουνό, καί νά φέρουν τό ἄγαλμα τῆς Παναγίας στήν ἐνοριακή ἐκκλησία τῆς πόλης. Ἡ πόλη ἔδωσε ὅρκο ὅτι ἄν ἦταν νικητές, θά γιόρταζαν πάντα ἐκείνη τήν ἡμέρα.

Οἱ ἑβδομάδες περνοῦσαν καί βοήθεια δέν ἐρχόταν. Τό Δεκαπενταύγουστο, 46η μέρα τῆς πολιορκίας καί γιορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ὁ κόσμος συγκεντρώθηκε στήν ἐκκλησία, γιά νά εντείνει τις προσευχές του στον πολιούχο της. Μετά ἀπό λίγες ἡμέρες ἔκαναν λιτανεία μέ τό ἄγαλμα, μήπως, βλέποντας τά ἐρείπια τῆς πόλης, ἡ Παναγιά τούς συμπονέσει.

Στίς 31 Αὐγούστου οἱ Γάλλοι ἐπιχείρησαν ἐπίθεση, χρησιμοποιώντας σκάλες, τήν ὁποία οἱ ἀμυνόμενοι ἀπέκρουσαν ρίχνοντας ἀναμμένη πίσσα. Τόν Σεπτέμβριο ἡ κατάσταση ἔγινε ἀφόρητη. Τά τείχη διαλύονταν καί ὁ ἐχθρός εἶχε περάσει τήν τάφρο. Οἱ ἀμυνόμενοι ἦταν λιγοστοί καί χωρίς πυρομαχικά.

Οἱ Γάλλοι πρότειναν παράδοση. 

Ὁ δήμαρχος φίμωσε τίς φωνές πού ἤθελαν να τήν ἀποδεχτοῦν: «Ὁ πρῶτος πού θά ἀκούσω να μιλάει γιά παράδοση, θά τόν μαχαιρώσω μέχρι θανάτου», τούς εἶπε. Οἱ ἐπιθέσεις συνεχίστηκαν. Καθώς δέν ὑπῆρχαν ἀρκετά χέρια γιά νά κλείνουν τά ρήγματα, μιά ὁμάδα νεαρῶν ἀνδρῶν, μέ κυνηγετικά ὄπλα καί μουσκέτα, ὑπερασπίστηκε ἕνα ἀπό τά τείχη τοῦ φρουρίου, σκαρφαλώνοντας πάνω ἀπό πέτρες καί πτώματα. 

Ἐπιτέλους, στίς 7 Σεπτεμβρίου, 69η ἡμέρα τῆς πολιορκίας, ἔφτασε βοήθεια ὑπό τή διοίκηση τοῦ ναύαρχου τῆς Καστίλλης. Οἱ Γάλλοι ἐγκατέλειψαν τίς θέσεις τους καί τράπηκαν σέ φυγή, πολλοί ἀπό αὐτούς χάθηκαν ἀπό πυροβολισμούς καί πνίγηκαν.

Ὁ ναύαρχος τῆς Καστίλλης περιέγραψε τή μάχη σέ μιά ἐπιστολή πρός τή σύζυγό του, χρησιμοποιώντας αὐτές τίς ἁπλές λέξεις, πού ἔχουν γίνει διάσημες: «… καθώς δέν γνωρίζεις γιά τόν πόλεμο, θά σοῦ πῶ ὅτι τό ἐχθρικό στρατόπεδο χωρίστηκε σέ τέσσερα μέρη: τό ἕνα τράπηκε σέ φυγή, τό ἄλλο τό σκοτώσαμε, ἄλλο τό συλλάβαμε καί το τελευταῖο πνίγηκε. Εἴθε ὁ Θεός νά εἶναι μαζί σας - θά δειπνήσω στήν Hondarribia».

Τήν ἑπόμενη μέρα, ὁ ναύαρχος παρατήρησε τήν ἐρειμωμένη πόλη. Πάνω της εἶχαν πέσει 16.000 βολίδες. Κανένα κτίριο δέν εἶχε μείνει ἄθικτο καί πολλά εἶχαν καταρρεύσει. Οἱ ἄρρωστοι καί οἱ τραυματίες κείτονταν ἀπό δῶ και ἀπό κεῖ. Τά ἀδυνατισμένα πρόσωπά τους ἀποκάλυψαν τό πραγματικό μέγεθος τῆς τραγωδίας.

Ἀπό τούς 1100 ἐνόπλους ἔμειναν μόνο 400. Ἡ εἴδηση τῆς νίκης γιορτάστηκε μέ πανηγυρισμούς σέ ὅλο τό βασίλειο. Γιά τό γεγονός γράφτηκαν θεατρικά ἔργα, μπαλάντες καί ποιήματα.

Ὁ βασιλιάς εἶχε ὑποσχεθεῖ μεγάλες ἀμοιβές, ἀλλά ἔμειναν στά λόγια, καθώς τό Στέμμα εἶχε χρεοκοπήσει… Ἕνα χρόνο ἀργότερα τά ρήγματα στόν τοῖχο ἦταν ἀκόμα ἐκεῖ καί ἡ πόλη ἐρειπωμένη. Τό μόνο πού μποροῦσε νά κάνει ἦταν νά παραχωρήσει τίτλους. Γιά τήν ἡρωική της ἄμυνα, ἡ Hondarribia ἔλαβε τόν τίτλο τῆς «πόλης». Ἡ «πιό εὐγενής, ἡ πιό πιστή καί ἡ πιό γενναία» πόλη τῆς Hondarribia. Πράγματι, μέχρι και σήμερα, ἡ μέρα γιορτάζεται ἀπό τούς κατοίκους.

Εἰρήνη τῶν Πυρηναίων

20 χρόνια ἀργότερα, το 1659, ἡ Hondarribia βρέθηκε ξανά στό ἐπίκεντρο τῆς προσοχῆς. Μετά ἀπό ἑνάμιση αἰώνα συνεχῶν πολέμων, ἡ Ἰσπανία καί ἡ Γαλλία ἐπρόκειτο νά ὑπογράψουν ἐδῶ τήν ἱστορική Εἰρήνη τῶν Πυρηναίων (ὀνομάστηκε ἔτσι καθώς ἡ ὀροσειρά καθιερώθηκε ἔκτοτε ὡς ἡ διαχωριστική γραμμή μεταξύ τῶν δύο βασιλείων). Οἱ διαπραγματεύσεις ἔγιναν σέ ἕνα νησί στή μέση τοῦ ποταμοῦ Bidasoa, στό νησί Pheasant, κοινῆς κυριαρχίας. Οἱ κάτοικοι τῆς Hondarribia ταξίδευαν ἐκεῖ μέ κάθε λογῆς πλοῖα προκειμένου να δοῦν τίς ἐντυπωσιακές ἀκολουθίες τῶν μεγάλων αρχόντων, με τίς ὁλοκέντητες φορεσιές, τίς ἄμαξες καί τίς περοῦκες τους.

Μετά ἀπό τρεῖς μῆνες ἀτελείωτων συναντήσεων, ὑπεγράφη ἡ εἰρήνη.  

Γάμος δι' ἀντιπροσώπου

Μετά ἀπό τρεῖς μῆνες ἀτελείωτων συναντήσεων, ὑπεγράφη ἡ εἰρήνη. Τήν ἑπόμενη χρονιά, 1660, ἡ συμφωνία ἐπισφραγίστηκε μέ γάμο μεταξύ τοῦ βασιλιᾶ τῆς Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΔ' -τοῦ βασιλιᾶ Ἤλιου- καί τῆς Μαρίας Θηρεσίας τῆς Ἰσπανίας, τῆς μεγαλύτερης κόρης τοῦ Ἰσπανοῦ βασιλιᾶ Φίλιππου Δ'. Ὁ γάμος ἔγινε στήν Hondarribia, σέ μιά παράξενη τελετή.

Πλῆθος ἀνθρώπων ἀπό τήν αὐλή -ἰππότες, ὑπηρέτες, ἀρχόντισσες μέ ἐντυπωσιακά φορέματα- γέμισε τά στενά δρομάκια τῆς πόλης. Κατέφθασαν ἐπίσης ἐξέχουσες προσωπικότητες ἀπό τίς κοντινές περιοχές και ἀπό τη Γαλλία. Μόνο μιά μικρή, ἀλλά σημαντική, λεπτομέρεια: ὁ γαμπρός ἔλειπε. Ὁ γάμος ἔγινε «μέ πληρεξούσιο». Ὁ Λουδοβίκος ΙΔ' περίμενε στό Saint-Jean-de-Luz, ὅπου λίγες μέρες ἀργότερα ὁ ἀρραβώνας ἐπρόκειτο νά ἐπικυρωθεῖ μέ νέα τελετή.

Τήν ἑπόμενη μέρα, ὁ Φίλιππος Δ' συναντήθηκε μέ τήν ἀδερφή του, τή Γαλλίδα βασίλισσα μητέρα, τήν ὁποία δέν εἶχε δεῖ 25 χρόνια. Στήν Hondarribia ἐπιβιβάστηκε σέ μιά ὄμορφη γόνδολα, συνοδευόμενος ἀπό τήν κόρη του, καί πῆγε στό νησί Pheasant, ὅπου ἔγινε ἡ συνάντηση.

Ὁ Λουδοβίκος ΙΔ', μέ τή θέρμη ἑνός 20χρονου, ἤθελε πολύ νά γνωρίσει τή γυναίκα του. Χωρίς δεύτερη σκέψη, ἀνέβηκε στό ἄλογό του στο Saint-Jean-de-Luz, ἔκανε 18 χιλιόμετρα καί ἐμφανίστηκε στό νησί, ὅπου κατάφερε νά τή δεῖ διακριτικά, κρυμμένος πίσω ἀπό κάποιον. Ὅταν ἐκείνη τόν ἀνακάλυψε, ἐνθουσιάστηκε.

Diego Velázquez 

Ὅλες αὐτές οἱ τελετές ἔφεραν στήν Hondarribia ἕναν ἐξαιρετικό καλεσμένο: τόν μεγάλο ζωγράφο Diego Velázquez. Φειδωλός, εὐσυνείδητος καί πιστός, ὁ Velázquez ἦταν ἕνας ἀπό τούς πιό ἔμπιστους ἄνδρες τοῦ Φίλιππου Δ'. Τοῦ ἀνατέθηκε ἡ ἐπίβλεψη τῶν προετοιμασιῶν, Τίποτα δέν ἔπρεπε νά πάει στραβά σέ ἕνα τόσο σημαντικό γεγονός. Τό ταξίδι ἔμελλε να ἔχει μοιραῖες συνέπειες γιά αὐτόν. Ἡ κοπιαστική δουλειά καί οἱ 72 μέρες ταξιδιοῦ ἐξουθένωσαν τόν ζωγράφο. Μέ τήν ἐπιστροφή του στή Μαδρίτη ἀρρώστησε καί πέθανε λίγες μέρες ἀργότερα. Ἦταν 61 ἐτῶν.