Ἐμπορεῖο Σαντορίνης: ἕνας κρυμμένος θησαυρός
Πλησιάζοντας τίς παραλίες τοῦ Περίβολου καί τῆς Περίσσας, στά ἀριστερά, προσπερνᾶς τό Ἐμπορεῖο. Ἄν δέν εἶσαι ὑποψιασμένος, δέν ρίχνεις οὔτε δεύτερη ματιά. Κι ὅμως, ἐκεῖ λίγο πιό μέσα, βρίσκεται ἕνα ἀπό τά ὀμορφότερα χωριά τῆς Σαντορίνης!
Ἐμπορεῖο
Στήν καρδιά του βρίσκεται τό πιό καλοδιατηρημένο καστέλι τοῦ νησιοῦ. Χτίστηκε γύρω στά 1450 καί ἀποτελοῦσε τό πιό «ἐμπορικό» ἀπό τά καστέλια, μιᾶς καί ἐδῶ λειτουργοῦσε ἡ ἀγορά τοῦ νησιοῦ, μέ τή μεγαλύτερη διακίνηση προϊόντων. Ἐξ οὖ καί τό ὄνομα. Ἡ βόλτα μέσα στο Καστέλι, στά στενά δρομάκια μέ τά σπίτια κολλημένα τό ἕνα στό ἄλλο, τίς μικρές πόρτες καί τά ἀκόμα μικρότερα παράθυρα, βαμμένα σέ ἀπαλά γήινα χρώματα, εἶναι ἀγαπημένη συνήθεια. Ἕνα ζωντανό καστέλι, μιᾶς και ὅλα σχεδόν τά σπίτια κατοικοῦνται. Ἄν ὄχι ἀπό ντόπιους, ἔχουν ἀγοραστεῖ ἀπό Ἕλληνες καί ξένους τά τελευταῖα 20-25 χρόνια. Ἔχουν ἀνακαινισθεῖ καλαίσθητα, με σεβασμό στήν ἀρχιτεκτονική τοῦ παλιοῦ Ἐμπορείου.
Ὁ Γουλάς τοῦ Ἐμπορείου, πού βρίσκεται σέ κοντινή ἀπόσταση, ἐκτός ἀπό τήν ἀμυντική του χρησιμότητα. Γουλάς εἶναι ὁ ἀμυντικός πύργος. Λειτουργοῦσε καί σάν χῶρος γιά τή φύλαξη τῆς σοδειᾶς, ἐνῶ ἦταν καί μετόχι τῆς Μονῆς τῆς Πάτμου καί κατοικοῦσαν σ' αὐτόν μοναχοί.
Τά καστέλια τῆς Σαντορίνης χτίστηκαν ἀπό τόν 13ο ἕως τόν 16ο αἰώνα, τήν περίοδο τῆς Ἐνετοκρατίας, ἀπό τούς λατίνους ἔποικους τοῦ νησιοῦ. Καστέλι σημαίνει κάστρο. Ἦταν οἱ ὀχυρωμένοι οἰκισμοί ὅπου κατέφευγαν οἱ Σαντορινιοί γιά νά προφυλαχτοῦν ἀπό τίς ἐπιθέσεις τῶν πειρατῶν. Ἡ Σαντορίνη ἔχει πέντε καστέλια καί τέσσερεις γουλάδες. Τό παλιότερο καστέλι εἶναι ἐκεῖνο τοῦ Σκάρου στό Ἡμεροβίγλι καί τό νεώτερο, τό καστέλι τοῦ Πύργου. Ἡ Ἁγία Θεοδοσία θεωρεῖται ἡ προστάτιδα τῶν κάστρων καί ἔξω ἀπό κάθε καστέλι ὑπάρχει ἐκκλησία ἀφιερωμένη στή χάρη της.
Οἱ πόρτες
Ὁ Σάρτρ στό Ἐμπορεῖο
Τό Ἐμπορεῖο θεωρεῖται ὅτι ἐνέπνευσε τόν Ζάν Πώλ Σάρτρ στή συγγραφή τοῦ θεατρικοῦ του ἔργου «Οἱ Μύγες», το σκηνικό τοῦ ὁποίου ἐμπνεύσθηκε ἀπό τίς διακοπές πού πέρασε στήν Ἑλλάδα μαζί μέ τή Σιμόν ντε Μπωβουάρ τό καλοκαίρι τοῦ 1937 στό Ἐμπορεῖο. "Τό χωριό μέ τή ζοφερή ἀτμόσφαιρα ὅλων ἐκείνων τῶν ἄδειων, σφαλισμένων σπιτιῶν πού λούζονταν στο ἐκτυφλωτικό φῶς τοῦ μεσημεριοῦ" - Σιμόν ντε Μποβουάρ. Μόνο να φαντασθοῦμε μποροῦμε τή φτώχεια και τήν ἐγκατάλειψη, τήν ἀνέχεια τῶν κατοίκων τῆς ἐποχῆς.
Οἱ Μύγες (γαλλ. "Les Mouches") εἶναι τό πρῶτο θεατρικό ἔργο τοῦ Σάρτρ πού παρουσιάσθηκε στό κοινό. Πρόκειται γιά δράμα σέ τρεῖς πράξεις ἐμπνευσμένο ἀπό τόν ἑλληνικό μύθο τῶν Ἀτρειδῶν. Ὁ ἴδιος ἔχει δηλώσει γιά τό ἔργο του: "Θέλησα νά ἀσχοληθῶ μέ τήν τραγωδία τῆς ἐλευθερίας σέ ἀντίθεση μέ τήν τραγωδία τῆς μοίρας". Ἡ κοινωνία τοῦ Ἐμπορείου τῆς περιόδου ἐκείνης «μεταφέρεται» στό Ἄργος τῆς ὑπόθεσης.
«... Στό χωριό αὐτό τά πρόσωπα τῶν ἀνθρώπων ἦταν γεμάτα μύγες. Μάλιστα, ἡ παρουσία τῶν μυγῶν στά πρόσωπά τους ἀλλοίωνε, σέ κάποιες περιπτώσεις, καί τά ἀνθρώπινα χαρακτηριστικά τους. Τά φορτωμένα μέ μύγες πρόσωπα στόν ξένο ἐπισκέπτη προκαλοῦσαν συναίσθημα ἔντονης απέχθειας, ὅμως, γιά τούς κατοίκους τοῦ χωριοῦ ἦταν μέρος τῆς πραγματικότητάς τους, ἦταν «φυσιολογικό» ἤ «κανονικό» στοιχεῖο τῆς καθημερινῆς τους ζωῆς. Τό παράδειγμα εἶναι ἐνδεικτικό τοῦ πῶς μιά κατάσταση ἤ συμπεριφορά (ἀνεξάρτητα ἀπό τὀ ἄν εἶναι σωστή ἤ λανθασμένη) «κανονικοποιεῖται», παίρνοντας διαστάσεις κοινωνικῆς νόρμας, θεωρεῖται δηλαδή ὡς «φυσιολογική» συμπεριφορά στό πλαίσιο μιᾶς κοινωνίας.... Ἔτσι, τό «δέν τρέχει τίποτα» καί τό «σιγά καί τί ἔγινε» ἔγιναν κυρίαρχα μοντέλα συμπεριφορᾶς.
https://simerini.sigmalive.com/article/2014/11/3/oi-muges-o-batrakhos-kai-e-diaphthora/
Οἱ "Μύγες" δέν εἶναι παρά ἕνα σύμβολο. Ἔχουν χυθεῖ στήν πόλη καί συμβολίζουν τίς Ἐρινύες, τίς τύψεις. Σύμφωνα μέ τή φιλοσοφική θεωρία τοῦ Σάρτρ , κατά τήν κακή πίστη, ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νά ξεφύγει ἀπό τήν ἐλευθερία καί τήν εὐθύνη του. Οἱ "Μύγες", ἀκόμα συμβολίζουν αὐτήν τήν κακή πίστη. Οἱ ἄνθρωποι γιά να λυτρωθοῦν ἀπό τίς τύψεις τους ἀποποιοῦνται τήν ἐλευθερία καί τήν εὐθύνη τους.
https://travelling-through-books.blogspot.com/2011/10/o.html]
Ἔνας φιλόσοφος, ὁ ὁποῖος κάνει τίς διακοπές του σέ μιά ἄλλη Σαντορίνη - τονίζω τό προπολεμική, μετουσιώνει τούς ἥρωές του μέσα ἀπό τίς μύγες πού συνάντησε στό Ἐμπορεῖο, οἱ ὁποῖες θεωροῦνταν φυσιολογικές γιά τούς κατοίκους, σ' ἕνα ἔργο καθαρά συμβολικό... Μήπως τελικά καί ἐδῶ, ἡ Σαντορίνη τοῦ σήμερα, καλύπτεται ἀπό ἕνα ἀπολύτως φυσιολογικό- γιά τήν ἱστορία της- ...στρῶμα «μυγῶν». Μήπως τελικά, θα πρέπει συνέχεια νά φανταζόμαστε τήν εἰκόνα πού ἀντίκρυσε ὁ Σάρτρ τῶν κατοίκων τοῦ νησιοῦ πού θεωροῦσαν ἀπόλυτα φυσιολογικό νά ἔχουν μύγες, ὄχι ὡς μέσο σύγκρισης μέ τά σημερινά δεδομένα ἀλλά ὡς τελικό στόχο ἀνθρώπινης προσέγγισης στό καί γιά τό νησί;
https://santo-rinios.blogspot.com/2014/11/blog-post.html
Τά Σήμαντρα
Ἕνα ἰδιαίτερο καί παλιό ἔθιμο τοῦ Ἐμπορείου εἶναι τά Σήμαντρα. Οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ, κάθε χρόνο, νωρίς τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς, ἀναβιώνουν τό ἔθιμό τους. Μιά πομπή ἀποτελούμενη ἀπό ἄνδρες, ὅλων τῶν ἠλικιῶν, ξεκινᾶ ἀπό τήν πλατεία τοῦ χωριοῦ ἔχοντας ὡς κορυφή της τό φανάρι (καντήλι) καί τήν ἑλληνική σημαία. Ἀπό πίσω ἀκολουθοῦν κάτοικοι μέ διάφορααὐτοσχέδια ὄργανα, π.χ. ροκάνες (ξύστρες) ἤ τσαμποῦνες. Ὅλοι μαζί γυρνᾶνε τό Ἐμπορειό «σημαίνοντας», καλώντας δηλαδή τούς συγχωριανούς τους στή βραδινή ἀκολουθία τοῦ Ἐπιταφίου.
Ὅσο διαρκεῖ ἡ διαδρομή τῶν σημάντρων γίνονται στάσεις στίς ἐκκλησίες γιά προσκύνημα, ἐνῶ τά νοικοκυριά τοῦ χωριοῦ ἀνοίγουν τίς πόρτες τους, προσφέροντας τσικουδιά, καραμέλες καί νηστίσιμους μεζέδες. Πρόκειται για ἕνα παλιό ἔθιμο, πού πηγάζει ἀπὸ τά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας.
Ἀφιερωμένο στούς φίλους μας πού γίναν Ἐμπορειῶτες καί τίς ἀξέχαστες πασχαλινές καί καλοκαιρινές μαζώξεις στά σπίτια τους!